Ajax kan zich dinsdagavond plaatsen voor de knock-outfase van de Champions League. De laatste keer dat dat de Amsterdammers lukte, was in 2005/06. Maar onder Erik ten Hag is de ploeg amper te verslaan, krijgt het weinig goals tegen en laat het bij tijd en wijle de meeste mooie dingen zien. Welke aanvallende en verdedigende patronen zijn te herkennen onder de oefenmeester? Een uitgebreide analyse. 

1. Formatie

De formatie van Ajax zou je het best kunnen omschrijven als een 1-4-2-3-1 formatie. Kenmerkend voor de speelstijl is de rol van de drie aanvallende middenvelders. Het zijn geen klassieke buitenspelers, maar spelers die graag in de as van het veld spelen, met Hakim Ziyech en Dusan Tadic. Niet voor niets hebben de heren gestreden om nummer tien.

[photo,117930,left,]

2. Aanvallende/ opbouwende patronen

In de aanvalspatronen is een aantal patronen zichtbaar, hieronder per onderdeel uitgewerkt van hoe Ten Hag het graag wilt zien. Frenkie de Jong speelt in veel van deze opzetten een cruciale rol.

2.1 Opbouw met de controlerende middenvelder rond het strafschopgebied

Ajax wil graag vanaf de keeper, Andre Onana, opbouwen. De centrale verdedigers (Matthijs de Ligt en Daley Blind) kiezen positie naast het strafschopgebied. De controlerende middenvelders (Frenkie de Jong en Lasse Schöne, zie onder) positioneren zich voor het strafschopgebied. De backs (Noussair Mazraoui en Nicolas Tagliafico) gaan dieper op het veld spelen. Onana kiest in onderstaand voorbeeld voor de pass zijwaarts naar Blind. De vijandelijke rechtsbuiten (7) blokkeert de passlijn naar Tagliafico en probeert tevens Blind onder druk te zetten. Belangrijk is nu de rol van De Jong. Hij maakt zich schuin voor Blind aanspeelbaar en kaatst direct richting Tagliafico (afb. 2). De vijandelijke aanvallende middenvelder (10) dekt door op Tagliafico, dus kiest hij voor de pass voorwaarts in de loop van Tadic (4). Tadic loopt zich vrij in de half-space. Door de pass in de loop van Tagliafico, kan Tadic direct Neres aan de linkerzijde wegsturen in de diepte (5).

[photo,117932,left,]

[photo,117931,left,]

2.2 Opbouw met Tagliafico als derde centrale verdediger

Tijdens deze manier van opbouwen is er een speciale rol voor Tagliafico. In het voorbeeld heeft De Ligt rechts centraal achterin de bal. Blind laat zich naar het centrum uitzakken, schuin achter De Ligt, en wordt aangespeeld. Tagliafico heeft zich inmiddels laten uitzakken, zodat hij fungeert als linker centrale verdediger. De linkerzijde is nu vrij. Deze ruimte wordt bespeeld door Neres (afb. 1). Via Tagliafico, kan Neres aan de linkerzijde bereikt worden. Aan de andere kant gaat Mazraoui verder op het veld spelen. Door op deze manier de zijkanten te bezetten, kunnen Tadic en Ziyech tussen de linies gaan spelen, de zogenoemde half-spaces (gemarkeerde zones).

[photo,117933,left,]

2.3 Aanval via de passing van Ziyech

Tijdens deze aanval maken de controlerende middenvelders ruimte voor de naar de as bewegende Ziyech. Zowel Schöne als De Jong biedt zich schuin voor de centrale verdedigers (De Ligt en Blind) aan. Deze ruimte wordt mede bespeelbaar door de loopactie in de diepte van backs Tagliafico en Mazraoui (afb. 1). De Ligt speelt Schöne aan om het blok van de twee vijandelijke spitsen (nummer 9 en 10) te omzeilen. Ondertussen trekt Ziyech naar de as van het veld. Schöne speelt in de loop van Ziyech (2), zodat hij direct kan openen naar de linkerzijde (3). Deze pass is mogelijk, omdat Tadic de vijandelijke rechtsback (nummer 2) aan zich bindt (afb. 2). Vanuit de as volgt er een loopactie van Neres. Hij benut de ruimte tussen de rechtsback en de centrale verdediger (afb. 3). Hij ontvangt de bal van Tagliafico in de half-space (gemarkeerde zone). Neres kiest voor de pass richting de rand van het strafschopgebied waar Tadic zich vrijloopt en tot een schotkans kan komen (afb. 4).

[photo,117937,left,]

[photo,117934,left,]

[photo,117935,left,]

[photo,117936,left,]

2.4 Aanval via de uitzakkende De Jong

Tijdens de opbouw heeft De Ligt centraal achterin de bal. De backs staan diep/ver op het veld. De Jong laat zich links uitzakken tussen Blind en Tagliafico in. De Ligt bereikt, via Blind, De Jong links centraal achterin. Door het opkomen van Tagliafico aan de linkerzijde beweegt Tadic zich tussen de linies (afb. 1). De Jong kan Tadic nu aanspelen, die op zijn beurt Tagliafico bereikt (afb. 2). Tagliafico dribbelt op met de bal en laat de rechtsback van de tegenstander kiezen. Er ontstaat ruimte voor loopactie van Tadic in de diepte. Tagliafico geeft de bal in de loop van Tadic, die zich bevindt in de half-space. Eenmaal in de hoek van het strafschopgebied heeft Tadic verschillende opties: hij kan kiezen voor de lage voorzet bij de eerste paal richting Kasper Dolberg of kiezen voor de voorzet richting de penaltystip waar Neres komt inlopen.

[photo,117939,left,]

[photo,117938,left,]

[photo,117940,left,]

2.5 Aanval via de uitzakkende Ziyech

Tijdens de opbouw van Blind worden er opties geblokkeerd door de tegenstander. De passlijn naar Tagliafico en De Ligt worden afgeschermd. Door de diepgaande loopactie op het middenveld door De Jong ontstaat er ruimte voor de loopactie van Schöne. Nu kan Blind, via Schöne, De Ligt bereiken. Ondertussen trekt Mazraoui naar de as. Hij positioneert zich in de half-space. Door zijn loopactie moet de vijandelijke linksbuiten volgen. Er ontstaat nu ruimte bij de middenlijn voor Ziyech (afb. 1). Hij wordt bediend door De Ligt. Ondertussen probeert Huntelaar de rechter centrale verdediger (3) uit positie te lokken. Neres (of Van de Beek) houdt het veld zo breed mogelijk om de rechtsback naar hem toe te trekken. Er ontstaat zo een gat tussen de vijandelijke rechtsback en de centrale verdediger (afb. 2). Ziyech komt nu in de positie waarin hij kan excelleren. Met een lange pass bedient hij Tadic (4), die zich in het gat vrijloopt. Hij kan nu in scoringspositie komen.

[photo,117941,left,]

[photo,117942,left,]

2.6 Aanval met de loopactie van Tagliafico in de half-space

Vlak voor de middenlijn is Schöne aan de bal op zoek naar de voorwaartse oplossing. Mazraoui kiest voor de loopactie in de diepte. Door zijn loopactie ontstaat er ruimte voor Ziyech tussen de linies. Hij wordt aangespeeld door Schöne. Intussen heeft Van de Beek de loopactie gemaakt richting de spitspositie (afb. 1). Er ontstaat nu meer speelruimte op het middenveld. Ziyech verlegt het spel naar Tagliafico, die zich heeft gepositioneerd in de half-space. Tagliafico verplaatst het spel naar Tadic aan de linkerzijde (afb. 2). Na de pass maakt Tagliafico de loopactie tussen de vijandelijke rechtsback en de centrale verdediger. De pass gaat echter naar de as, waar Ziyech zich heeft vrijgelopen. Ziyech bedient de 'derde man' met een steekpass in de half-space. Tagliafico trekt de bal bijvoorbeeld terug naar Van de Beek, die tot scoren kan komen (afb. 3).

[photo,117945,left,]

[photo,117944,left,]

[photo,117943,left,]

2.7 Aanval via doorgeschoven Mazraoui

De twee centrale verdedigers (De Ligt en Blind) worden onder druk gezet door de vijandelijke linksbuiten (11) en spits (9). Blind speelt de bal voorwaarts richting Eiting (of De Jong). Schöne maakt de loopactie schuin voorwaarts. Hiermee opent Schöne de passlijn naar Mazraoui, die naar de half-space is getrokken (afb. 1). Eiting passt de bal zijwaarts naar Mazraoui (2). Mazraoui speelt de bal naar Ziyech aan de rechterzijde (afb. 2). Ziyech staat in de één-tegen-één-situatie met de linksback. Ziyech passeert binnendoor en zoekt de de combinatie met Dolberg (afb. 3). De passlijn naar Dolberg is geopend door de loopactie van Neres. Dolberg kaatst de bal in de loop van Ziyech of richting Neres.

[photo,117950,left,]

[photo,117951,left,]

[photo,117952,left,]

2.8 Opbouw waarbij Mazraoui wordt vrijgespeeld

De Ligt wordt door de linker spits van de tegenstander onder druk gezet. Hij speelt de bal terug op Onana. Ondertussen zakt De Jong in, zodat hij in de as kan worden aangespeeld door Onana. De Jong dribbelt schuin voorwaarts om een overtal aan de linkerkant te creëren. Hij wordt echter onder druk gezet door de vijandelijke spits en de aanvallende middenvelder, dus speelt hij Tagliafico aan. Ook Tagliafico komt onder druk te staan, door de rechter middenvelder van de tegenstander, dus speelt hij terug op Blind (afb. 1). Ondertussen laat Schöne zich zakken. Hij maakt deze loopactie ter afleiding. Zijn loopactie lokt de vijandelijke linker middenvelder mee. Hiermee opent zich een passlijn naar Mazraoui. Onana speelt, nadat hij de bal van Blind heeft ontvangen, de bal naar Mazraoui in de half-space. Hij heeft nu verschillende opties (afb. 2).

[photo,117954,left,]

[photo,117955,left,]

2.9 Aanval vanuit de loopactie van Tadic

Ajax probeert op te bouwen diep op de eigen helft. De passlijnen naar de controlerende middenvelder zijn afgesloten, dus kiest Maximilian Wöber (of Blind) voor de pass naar Tagliafico. Tagliafico krijgt direct te maken met de rechtsbuiten (7) van de tegenstander. Neres maakt de loopactie richting de bal, zodat er ruimte achter hem in de diepte ontstaat. Tadic benut deze ruimte door de loopactie te maken en de bal te ontvangen van Tagliafico (afb. 1). Tadic dribbelt op langs de linkerzijde. Ondertussen is Ziyech het middenveld overgestoken, zodat hij Tadic kan assisteren. Ziyech maakt de loopactie in half-space en ontvangt de pass van Tadic (afb. 2). Neres, die inmiddels is bijgesloten, maakt de loopactie vanaf de rand van het strafschopgebied naar de tweede paal. Hij profiteert mede door de loopactie van Huntelaar naar de eerste paal. Ziyech heeft bij de eerste als ook bij de tweede paal goede opties (afb. 3).

[photo,117963,left,]

[photo,117962,left,]

[photo,117964,left,]

2.10 Aanval via de controlerende middenvelders

De tegenstander zet vrij hoog druk met drie aanvallers (nummers 7, 9 en 11) en een aanvallende middenvelder (10). Blind speelt de bal voorwaarts naar De Jong en hij wordt door de aanvallende middenvelder (10) onder druk gezet, dus kaatst direct op Blind. Blind verlegt het spel meteen naar De Ligt (3). Hij speelt meteen de bal voorwaarts op Schöne, die nu ruimte heeft om te draaien (afb. 1). Ondertussen heeft Ziyech de loopactie naar de rechter half-space gemaakt en is Mazraoui dieper op het veld gaan spelen. Schöne speelt Ziyech aan en omzeilt daarmee de uitstappende middenvelder van de tegenstander (nummer 8, afb. 2). Ziyech heeft nu verschillende mogelijkheden. Hij kan zowel Huntelaar als Tadic voorzien van een steekpass, maar ook Neres staat op scherp.

[photo,117965,left,]

[photo,117966,left,]

2.11 Opkomende back met een gevaarlijke voorzet

De tegenstander trekt zich terug naar de eigen helft. Hierdoor kan Blind met de bal oplopen richting de middenlijn. Tadic beweegt richting de linker half-space om ruimte te creëren voor de opkomende Tagliafico. Door de driehoek te maken met Tadic (1), kan Tagliafico aan de linkerzijde worden bereikt (afb. 1). Vervolgens gaat Tagliafico opnieuw de combinatie aan met Tadic. Via een één-twee wordt de back van de tegenstander omspeeld. Tagliafico kan nu de voorzet geven. Ondertussen hebben Van de Beek, Huntelaar, Ziyech en Mazraoui positie gekozen in en rond het strafschopgebied (afb 2). Huntelaar beweegt naar de eerste paal. Van de Beek is het richtpunt en probeert vrij te komen bij de tweede paal. Ziyech heeft zich gepositioneerd bij de kop van het strafschopgebied. Tot slot is ook Mazraoui aangesloten tot de rand van het strafschopgebied.

[photo,117968,left,]

[photo,117967,left,]

2.12 Aanval na het dribbelen van De Jong

Ajax krijgt rustig de tijd van de tegenstander om een oplossing te zoeken tijdens de opbouw. In het voorbeeld is Eiting aan de bal: hij speelt naar De Jong. De middenvelder dribbelt met de bal het middenveld in. Door zijn manier van dribbelen kruist hij voor de vijandelijke spits langs en komen er meer spelers op hem af (afb. 1). Ziyech heeft zich ondertussen laten uitzakken naar de zijlijn aan de rechterkant. Er ontstaat nu een passlijn naar Huntelaar. De Jong speelt Huntelaar aan (afb. 2), die op zijn beurt de bal kaatst op Ziyech. Uit de rug van Huntelaar, maakt Neres de loopactie naar de rechter half-space in het strafschopgebied. Hij wordt bediend door Ziyech met een steekpass (afb. 3). Ondertussen probeert Tadic zich te positioneren bij de tweede paal, zodat Neres de bal laag kan voorzetten (5). Tadic kan tot scoren komen.

[photo,117969,left,]

[photo,117971,left,]

[photo,117970,left,]

3.  Verdedigende patronen

Alleen Heracles Almelo en PSV wisten in de Eredivisie dit seizoen Andre Onana te passeren in de Eredivisie. Ook Europees maakt Ajax veel indruk met een sterke achterhoede. Naast de puike reflexen van de man uit Kameroen zit er meer achter de verdedigende tactiek van Ajax. Welke patronen zien we?

3.1 Insluiten van de linksback

De tegenstander bouwt op met centrale verdedigers (nummers 3 en 4) naast het strafschopgebied. Daarbij bewegen de backs (nummers 2 en 5) richting de middenlijn. Voor het strafschopgebied bevinden zich de controlerende middenvelders. Deze opbouw wordt veelal uitgevoerd door teams die sterk zijn in balbezit. Bij Ajax komen Neres en Ziyech naast Huntelaar te spelen. Ze laten de rechter centrale verdediger aanspelen, waarna ze beginnen met pressen (afb. 1). Neres blokkeert de passlijn naar de verdedigende middenvelder (nummer 6) en zet druk op de centrale verdediger aan de bal. Huntelaar neemt de verdedigende middenvelder over van Neres. Ziyech beweegt naar de as en schermt de controlerende middenvelder (nummer 8) af. Ajax dwingt de centrale verdediger de pass te spelen naar de rechtsback. Tadic kan nu schuin druk zetten op de rechtsback. De opties zijn nu gelimiteerd voor deze speler: hij staat aan de zijlijn ingesloten (zie gemarkeerde zone in afbeelding 2).

[photo,117989,left,]

[photo,117990,left,]

3.2 Druk zetten op de linksback door Mazraoui

De vijandelijke centrale verdediger is in balbezit. Hij heeft weinig opties aan de rechterkant, dus kiest voor de pass naar de linkercentrale verdediger. Direct probeert Ziyech hem onder druk te zetten. Ziyech blokkeert tevens de passlijn naar de linksback. De tegenstander denkt onder druk uit te spelen door, via de controlerende middenvelder (nummer 8), de linksback te bereiken. Mazraoui laat zijn tegenstander (nummer 11) overnemen door De Ligt en stapt zelf uit naar de vijandelijke linksback (afb. 1). Hij wordt ondersteund door Schöne die passlijn naar controlerende middenvelder (8) afschermt. Ziyech kan nu de vijandelijke linksback (5) in de rug benaderen om eventueel de bal te veroveren. De tegenstander staat nu volledig ingesloten aan de zijlijn (afb. 2).

[photo,117991,left,]

[photo,117992,left,]

3.3 Druk zetten op de keeper

De centrale verdediger van de tegenstander heeft de bal. Zijn opties voorwaarts worden beperkt door Tadic en Huntelaar. Zij staan gepositioneerd voor de middenvelders (nummers 6 en 8) van de tegenstander, waarbij ze passlijnen blokkeren. De centrale verdediger kiest nu voor de optie zijwaarts, naar de linkercentrale verdediger. Direct zet Huntelaar druk, zodat de bal teruggespeeld moet worden op de keeper. Huntelaar wordt ondersteund door Tadic die de rechtercentrale verdediger afschermt. De Jong houdt de loopactie van de verdedigende middenvelder (nummer 6) in de gaten, zodat de keeper onder druk kan moet uitverdedigen (afb. 1). Er volgt vermoedelijk een lange bal van de keeper. Tagliafico gaat het duel aan met de rechtsbuiten en wordt ondersteund door De Jong en Neres, die eventueel de tweede bal kunnen winnen.

[photo,117995,left,]

[photo,117994,left,]

3.4 Het insluiten van de controlerende middenvelder van de tegenstander

De tegenstander bouwt op via de rechtercentrale verdediger. Hij speelt de bal in naar de rechtsback. Neres probeert deze speler meteen onder druk te zetten. De rechtsback probeert onder de druk uit te voetballen door de controlerende middenvelder (nummer 6) aan de spelen. De spelers verwachten deze pass al en kunnen nu hun pressing trap uitvoeren. De vijandelijke middenvelder wordt vanuit verschillende posities onder druk gezet. De Jong zet frontaal druk. Hij wordt ondersteund door Tadic, die hem van de achterkant benadert. Tadic blokkeert tevens de passlijn naar de centrale verdedigers. Schöne maakt de afstand tot de bal kleiner en blokkeert de passlijn naar de aanvallende middenvelder. Ziyech schermt de passlijn af naar de controlerende middenvelder en tot slot zorgt Huntelaar voor het blokkeren van de passlijn richting de linkercentrale verdediger (afb. 2). De controlerende middenvelder van de tegenstander bevindt zich nu in een situatie waarin zijn oplossing zijn beperkt. Een grote kans op een succesvolle interceptie van Ajax (afb. 2).

[photo,117997,left,]

[photo,117996,left,]

3.5 Het doordekken van de centrale verdedigers 

De linksback van de tegenstander is aan de linkerzijde aan de bal. De voorhoede van Ajax staat anders gepositioneerd, waardoor Schöne druk moet zetten op de linksback. Hij blokkeert hierbij de passlijn naar controlerende middenvelder (nummer 8). De vijandelijke linksbuiten (11) maakt een loopactie in de diepte, waardoor Mazraoui moet volgen. Door deze loopactie en het druk zetten van Schöne, valt een gat achter Schöne (gemarkeerde zone, afb. 1). De aanvallende middenvelder probeert in deze ruimte vrij te komen. Cruciaal is nu de rol van De Ligt. Hij herkent de ruimte en het moment van inspelen door de vijandelijke linksback. De Ligt kiest ervoor om door te dekken om de aanvallende middenvelder terug te dwingen of, in ideaal geval, de bal te veroveren. De ruimte die De Ligt moet achterlaten, wordt overgenomen door Blind en De Jong laat zich wat zakken om eventueel als linker centrale verdediger te gaan fungeren (afb. 2).

[photo,118001,left,]

[photo,118000,left,]

3.6 Verdedigen op eigen helft

In het voorbeeld trekt Ajax zich terug naar de eigen helft. Dit gebeurt veel op momenten wanneer ze tot rust willen komen of om de tegenstander pijn te doen met snelle omschakelmomenten. Ajax trekt zich terug in de 1-4-4-1-1-formatie. Ziyech en Neres fungeren in dit geval als de buitenste middenvelders, waardoor er twee lijnen van vier ontstaan. De tegenstander speelt via de centrale verdedigers (3 en 4) naar de back (5). Ajax staat nu zo georganiseerd, zodat ze vanuit die uitgangspositie druk gaan zetten. Ziyech stapt uit naar de vijandelijke back. Huntelaar houdt in de gaten of de bal niet terug wordt gespeeld naar de linkercentrale verdediger (afb.1).

[photo,118002,left,]

4. Omschakeling

Meermaals heeft Ajax dit seizoen in de counter goede dingen laten zien, bijvoorbeeld tegen Bayern München-uit. Wat is het geheim achter deze uitbraken en welke patronen zijn zichtbaar?

4.1 Omschakeling door het centrum

De tegenstander probeert de spits te bereiken. De pass, van de controlerende middenvelder, wordt echter onderschept door Blind. Direct na de interceptie speelt hij Ziyech aan, die zich in de rechter half-space bevindt. Doordat de backs (nummers 2 en 5) van de tegenstander hoog gepositioneerd staan, ontstaat er een vier-tegen-drie-situatie in de as. De overige spelers (Huntelaar, Tadic en Neres), die niet in balbezit zijn, maken diepte loopacties. Ziyech heeft dus verschillende opties (afb. 1). De eerste optie is Tadic: hij loopt zich vrij aan de linkerzijde. Ziyech kan ook de steekpass geven richting Neres. Neres loopt zich in de as vrij tussen de twee vijandelijke centrale verdedigers (nummers 3 en 4). Tot slot kan de steekpass geven worden op Huntelaar (4). Hij loopt zich vrij uit de rug van de linker centrale verdediger (afb. 2).

[photo,118003,left,]

[photo,118004,left,]

4.2 Omschakeling met schietkans voor Ziyech (derde fase)

De linker centrale verdediger van de tegenstander kiest voor de voorwaartse pass richting de controlerende middenvelder. Die middenvelder wordt niet alleen onder druk gezet door Schöne, maar ook door Mazraoui (gemarkeerde zone, afb. 1). Mazraoui verovert de bal en speelt meteen voorwaarts Ziyech aan. Ziyech komt hierdoor in de één-tegen-één-situatie met de centrale verdediger van de tegenstander (afb. 2). De rol van Tadic is nu cruciaal. Hij maakt een schuine loopactie in de rug van de centrale verdediger. Zijn directe tegenstander moet hem nu volgen. Er ontstaat een ruimte tussen de back en de centrale verdediger. Precies de ruimte die Ziyech nodig heeft om binnendoor te passeren en te kunnen schieten (afb. 3).

TEKST: De Analyserende Trainer

[photo,118007,left,]

[photo,118006,left,]

[photo,118005,left,]