Analyse: Van Marwijk heeft gegokt en verloren

Ruim drie jaar lang was Bert van Marwijk de perfecte bondscoach voor Oranje. Hij behield door zijn heldere werkwijze de rust in de selectie, zette de poppetjes op de juiste plaats en won bijna iedere wedstrijd, ook op het WK in Zuid-Afrika. Dit EK bleek het succes van de bondscoach en zijn visie echter voorbij. Hij gokte op een laatste kunstje van een generatie en verloor. Een analyse van een mislukt toernooi.

De meest opvallende statistiek van dit Europees kampioenschap kwam in aanloop naar Portugal-Nederland. Bij Nederland kwamen dit EK acht spelers in actie die in 2006 van de partij waren tijdens de wedstrijd Nederland-Portugal op het WK, bij de Portugezen slechts één. Op vedette Cristiano Ronaldo na speelde niemand van de huidige ploeg toen mee, bij Oranje bijna het hele elftal. Ga maar na: Dirk Kuyt, Mark van Bommel, Robin van Persie, Rafael van der Vaart, Joris Mathijsen, John Heitinga, Arjen Robben en Wesley Sneijder: ze waren er zes jaar geleden allemaal al bij.

{image-old[67844][right-half][]}Deze generatie Oranje-internationals was in 2006 nog jong en onervaren, vier jaar later waren ze rijp en bijna wereldkampioen. En qua leeftijd konden ze nog wel even mee, want de meeste spelers hebben 1983 of 1984 als bouwjaar. In 2012 waren ze dus 28 of 29 jaar, op zich een prima leeftijd om optimaal te presteren. Die rekensom zal Bert van Marwijk ook gemaakt hebben.

In praktijk bleek het echter anders. Oranje had na het WK een andere weg moeten inslaan, zowel qua selectie als qua speelwijze. Die 4-2-3-1 met twee controlerende middenvelders voor de verdediging, Arjen Robben op rechts en Robin van Persie in de spits kende de hele wereld inmiddels wel. Zelfs een land als Zwitserland bewees in november 2011 dat je vrij eenvoudig op de been kan blijven tegen Oranje als je goed je huiswerk gedaan hebt. De Duitse bondscoach Joachim Löw deed enkele dagen later hetzelfde en rolde Oranje met 3-0 op. Het bleek een voorbode voor dit EK.

Dit toernooi bleek Nederland een te voorspelbare ploeg te zijn geworden. Oké, tegen Denemarken had het anders kunnen lopen als één van de vele kansen er in gegaan was. Maar Denemarken wist waar Oranje kwetsbaar was en zorgde er vrij eenvoudig voor dat de ploeg van in twee delen uiteen viel: de zes verdedigend ingestelde spelers en de vier aanvallers. De afstanden op het veld werden veel te groot, waardoor het voor de meeste spelers na een tijdje niet meer te belopen was en Denemarken de partij vrij simpel uit kon spelen.

Duitsland deed hetzelfde als Denemarken, maar dan nog een niveau hoger. Löw wist waar hij Oranje pijn kon doen: in het hart. Hij trok Nigel de Jong en Mark van Bommel met lopende mensen uit elkaar, waardoor er veel ruimte ontstond voor bijvoorbeeld Bastian Schweinsteiger. Hij kon, zo vrij als een vogel, tot tweemaal toe een beslissende pass geven. En Robben op rechts, daarmee verras je zijn Duitse tegenstander Philipp Lahm niet. Lahm traint iedere dag met Robben en weet als geen ander dat de Nederlander altijd op zoek gaat naar zijn linkerbeen.

Over de spitspositie hebben we het dan nog niet eens gehad. Oranje had dit seizoen twee spelers in topvorm: Klaas-Jan Huntelaar en Robin van Persie. Maar in plaats van te zoeken naar een systeem waarin beide spelers tot hun recht konden komen, hield Van Marwijk vast aan zijn plan van 2010. Het leverde hem niet alleen spanning in de selectie op, maar ook de hoon van het volk.

Van Marwijk gokte dit EK op een laatste kunstje van een geweldige generatie. Wat in 2010 goed en succesvol was, bleek twee jaar later echter achterhaald. En dus heeft Oranje maar één optie: helemaal opnieuw beginnen, zoals Portugal na 2006 deed.

Door: Roland Mather

Twitter: @rolandmather