WK 2030 in zes verschillende landen, in 2034 in Saudi-Arabië: besluit FIFA leidt tot veel controverse

Het hing al tijden in de lucht, maar Saudi-Arabië heeft woensdagmiddag ook definitief het Wereldkampioenschap voetbal van 2034 toegewezen gekregen. De FIFA kondigde tevens officieel aan dat het eindtoernooi van 2030 wordt georganiseerd door Spanje, Portugal én Marokko. De eerste drie wedstrijden van dat toernooi worden overigens gespeeld in Argentinië, Paraguay en Uruguay, waarmee het WK van 2023 het eerste toernooi wordt dat in zes verschillende landen afgewerkt zal worden. Dat zorgt ervoor dat dat WK, evenals het eindtoernooi in Saudi-Arabië, niet onomstreden is.

WK in Qatar

Nu een WK in Saoedi-Arabië weer een hot topic is, moet er vooral worden teruggekeken naar het WK van 2022, dat in Qatar werd gehouden. De keuze voor het oliestaatje kwam in 2010 een beetje uit de lucht vallen en paste niet in het rijtje van het landen dat het toernooi in het verleden had georganiseerd. Belangrijke voetbalbestuurders, zoals Sepp Blatter en Michel Platini, hadden graag een WK in de Verenigde Staten gezien, maar het was Qatar kreeg de eer om de organisatie door te voeren. Ook Nederland had tevergeefs een poging gedaan om het WK te organiseren.

Typerend: van de 22 FIFA-bestuurders die onderdeel waren van de WK-toewijzing aan Qatar, zijn er zestien veroordeeld voor of gelinkt aan corruptie. Michel van Praag denkt dan ook sterk dat andere factoren een rol speelden, toen Qatar deze eer kreeg. In 2022 zei hij bij NPO Radio 1: "De FIFA had toen meteen een onderzoek moeten starten. Ik heb daar ook bij Blatter op aangedrongen." Terwijl de FIFA wat afwachtend was, was het al snel te laat. "Toen ze alle stadions gingen bouwen, kon de FIFA niets meer. Dan waren er enorme claims gekomen. Het WK had zo nooit naar Qatar mogen gaan."

Qatar leverde uiteindelijk een prima WK af, maar daarbij moeten natuurlijk ook de dodenaantallen en de erbarmelijke arbeidsomstandigheden van de werkers die de stadions bouwden in ogenschouw worden genomen. Minder belangrijk, maar toch ook goed om te vermelden, is dat veel voetbalfans en journalisten van mening waren dat het EK 2024 in Duitsland over veel meer sfeer beschikte dan het toernooi in het Midden-Oosten.

WK's van 2026 en 2030

De FIFA blijft op zijn manier mensen verrassen en nieuwe ideeën bedenken. Dat werd duidelijk toen het WK van 2026 in oktober dit jaar werd toegewezen. Allereerst werd er bekend dat er in plaats van 32 landen 48 landen zouden gaan meedoen aan het voetbaltoernooi. Daarnaast: je zou zeggen dat de VS al een groot genoeg land of misschien wel te groot is voor een WK. De afstanden tussen de speelsteden kunnen in het Noord-Amerikaanse land enorm zijn. Maar nee, het winnende WK-bid voegde daar nog twee landen aan toe. En zo wordt het mondiale voetbaltoernooi in 2026 in Canada, Mexico én de VS gehouden. Toegegeven, buiten Mexico zijn dat niet per se 'voetballanden', al wordt de sport daar steeds vaker serieus genomen. De Canadezen leveren met Alphonso Davies (Bayern München) en Jonathan David (Lille) twee topspelers, terwijl de Amerikanen met Christian Pulisic (AC Milan), Ricardo Pepi en Malik Tillman (beiden PSV) en het sterke vrouwenelftal ook meer en meer naam voor zichzelf maken.

Het moet alsmaar gekker bij de FIFA, dus ook voor het WK in 2030 heeft de wereldvoetbalbond een interessante vondst bedacht. Het toernooi wordt weer door drie verschillende landen georganiseerd: Spanje, Portugal en Marokko.
Argentinië, Paraguay, Chili en Uruguay hadden ook interesse in een WK op eigen bodem, maar zij trokken uiteindelijk hun gezamenlijke bid in. De FIFA kwam deze landen wel op een opvallende manier tegemoet: de eerste drie wedstrijden van het toernooi in 2030 worden in Argentinië, Paraguay en Uruguay gespeeld, met de openingswedstrijd in Montevideo , de hoofdstad van Uruguay. Hier zat een speciale reden achter: in 2030 'viert' het WK zijn honderdjarig jubileum, en het eerste mondiale voetbaltoernooi in 1930 werd ook in Zuid-Amerika (Uruguay) gehouden. En dus wordt de organisatie in 2030 technisch gezien verdeeld over zes landen en drie verschillende continenten. Het zou dan ook kunnen dat een nationale selectie na de derde WK-wedstrijd van Rosario (Argentinië) naar Barcelona (Spanje) moet vliegen, een flinke vlucht van wel meer dan 10.000 km.

Weer een WK in het Midden-Oosten

Toch zal de gemiddelde voetbalfan vooral moeite hebben met weer een WK in het Midden-Oosten, met alle gevolgen van dien. En dat lijkt dan ook te gaan gebeuren. In de regels van de FIFA staat dat een WK twee maal op andere continenten moet worden georganiseerd, nadat het voetbalfeest op een bepaald continent is gehouden. Dat betekent dat 2034 na 2022 de eerstvolgende mogelijkheid was voor een Aziatisch land als Saoedi-Arabië om weer een bid te doen. Aangezien Noord-Amerika, Zuid-Amerika, Europa en Afrika in 2026 en 2030 al een WK organiseren, blijven alleen Azië en Oceanië over voor het WK in 2034. Australië en Nieuw-Zeeland hadden echter geen trek in de organisatie.

Dat betekent dat Saoedi-Arabië de enige overgebleven kandidaat is, en woensdag het toernooi toegewezen zal krijgen. Het maakt de 'keuze' voor de FIFA alsmaar makkelijker, maar na de controverse rondom het WK in Qatar is het maar de vraag of de wereldvoetbalbond hier verstandig aan doet. Preses Gianni Infantino lijkt er vrede mee te hebben dat een land met massa-executies, martelingen en gevangenisstraffen voor criticasters straks deze eer krijgt. En dan zijn de vrouwenrechten nog niet besproken. Vrouwen worden nog steeds onderdrukt en de toewijzing van het WK in Saoedi-Arabië voelt voor veel vrouwelijke topvoetballers al 'een stomp in de buik van het vrouwenvoetbal'. Verder: gaan we wéér in de winter spelen, vanwege het klimaat in het Midden-Oosten? Na jaren aan imagoschade zou de FIFA ook moeten denken aan de gevolgen van deze keuze, nog buiten beschouwing gelaten dat er een kans is dat toplanden ditmaal wél flink gaan protesteren tegen een WK in het Midden-Oosten of zelfs overwegen om niet af te reizen.

Tijd voor een boycot?

Toegegeven, de voortekenen voor een succesvol protest zijn niet al te positief. Midden november stonden er zes medewerkers van Amnesty International in Zeist met rode kaarten en scheidsrechterstenues om te protesteren tegen een WK in Saoedi-Arabië. Gijs de Jong, secretaris-generaal van de KNVB sprak even met ze, maar sloeg hun advies in de wind. Ook Ronald Koeman gaf in de dagen erna aan zich niet te willen mengen in de discussie. Het Nederlands elftal gaat, als het aan de KNVB ligt, gewoon voetballen in Saoedi-Arabië.

De belangrijkste voetballanden van de wereld, waar we Brazilië, Argentinië, Spanje, Portugal, Duitsland, Frankrijk, Engeland, Italië en toch ook wel Nederland bij mogen rekenen, hadden hun handen ineen kunnen slaan en de FIFA een halt toe kunnen roepen. Het kan nog steeds, al lijkt dat onwaarschijnlijk. Bij een samenwerking van al deze landen staat de wereldvoetbalbond in zijn hemd en móét het wel luisteren. Maar nee. Argentinië en Spanje, Portugal hebben wat te verliezen: de (gedeeltelijke) organisatie van het WK in 2026. Maar ook een land dat zich in het verleden kritisch opstelde, Duitsland, legt zich neer bij de situatie. Slechts één land protesteert: Noorwegen. De Scandinaviërs zijn echter sinds 1998 al niet meer actief op het WK; Noorwegen zou hierin dus geen voortrekkersrol moeten hebben.

Saoedi-Arabië werkt de laatste jaren flink aan het eigen imago en herbergt in de eigen competitie spelers als Cristiano Ronaldo, Neymar, Sadio Mané, Karim Benzema en onze eigen Steven Bergwijn. Toch blijven de mensenrechten worden geschonden in het land, staat het niet bekend om de voetbalcultuur en zijn er mogelijk weer (fatale) werkzaamheden nodig voor het WK in 2034. Daar zou toch eigenlijk door belangrijke voetballanden, zoals Nederland, een stokje voor moeten gestoken worden.